Wat is Hemianopsie?
Het normale gezichtsveld is in figuur 1 weergegeven. Te zien is, hoe de velden voor de afzonderlijke ogen tezamen ons normale gezichtsveld vormen.
Figuur 1 Figuur 2
Zoals in figuur 2 te zien is, komt de vorm niet helemaal overeen met het eerste figuur. Dat heeft te maken met het feit, dat de bovenste figuur het veld laat zien zoals dat wordt gemeten op een zgn. ‘perimeter’, die niet verder kan meten dan 90°, terwijl op de onderste figuur te zien is, dat die buitengrens eigenlijk op 100° ligt. De onderste figuur houdt weer geen rekening met het feit dat –voor het rechteroog- iemands neus zorgt voor een “deuk” in de linker grens van het veld.
Hemianopsie is de officiële term voor halfzijdige blindheid. Mensen met deze aandoening zijn in de helft van hun gezichtsveld ‘blind’. Dit laatste staat tussen aanhalingstekens, omdat er nogal wat variatie bestaat in de mate van blindheid. Sommige mensen met hemianopsie kunnen niets waarnemen in deze aangedane gezichtshelft, terwijl anderen in die gezichtshelft toch iets kunnen waarnemen. Weer anderen ‘voelen’ slechts dat er iets is en enkelen kunnen onbewust visuele informatie verwerken. Belangrijk is, dat het gaat om een visuele aandoening, die wordt veroorzaakt door een hersenbeschadiging, dus niet door een beschadiging van de ogen (zie figuur 3). Hemianopsie is één variant van gezichtsveld defect: Het gezichtsveld kan ook voor een kwart deel uitgevallen zijn; er kan een stukje van het gezichtsveld missen en er kunnen heel willekeurig lijkende, onregelmatige defecten zijn.
Figuur 3
De hersenbeschadiging die een visueel veld defect –zoals hemianopsie- veroorzaakt betreft meestal een CVA (CerebroVasculair Accident). CVA is de medische term voor beroerte. Een beroerte kan zich voordoen als een hersenbloeding of als een herseninfarct. Bij een bloeding raakt een ader ergens in het hoofd beschadigd, waardoor het bloed zich buiten de ader kan begeven zodat het bloed zich in de hersenen ophoopt. Bij een infarct is sprake van een verstopping binnenin een ader. In beide gevallen krijgen de hersendelen, die worden ‘gevoed’ door de betreffende ader, geen zuurstof en voedingsstoffen meer aangeleverd.
(De medische term voor een beroerte is cerebrovasculair accident (CVA). Cerebrovasculaire accidenten kunnen ofwel het gevolg zijn van a) een afsluiting van een slagader in de hersenen, meestal als gevolg van een bloedstolsel (niet-bloedig of ischemisch CVA: herseninfarct, hersentrombose) of van b) een lek in een slagader in de hersenen (bloedig of hemorragisch CVA: hersenbloeding).)
Figuur 4
Net zoals alle andere lichaamscellen hebben ook hersencellen zuurstof en voedingsstoffen nodig om te blijven leven en te kunnen functioneren. Het gevolg van een CVA is dan ook functie uitval. Hemianopsie is een voorbeeld van functie uitval. Hier is de ader die verantwoordelijk is voor het betreffende visuele gebied niet meer in staat bloed aan te voeren.
(Doordat een deel van de hersencellen wordt aangetast, en ze dus niet meer functioneren, zal de bijbehorende hersenfunctie ook worden aangetast worden of zelfs helemaal uitvallen. Zo zal een CVA in de posterieure cerebrale ader kunnen leiden tot aantasting van hersencellen in de occipitale cortex, wat een gezichtsveld uitval tot gevolg heeft. Hoe meer cellen worden aangetast, afhankelijk van de exacte locatie van het CVA, hoe groter de gezichtsveld uitval.)
De vorm en de omvang van het gezichtsveld defect is afhankelijk van de locatie en de omvang van hersenbeschadiging. Er kan ook variatie zijn in de zgn. ‘diepte’ van het defect: in een absoluut defect vindt geen enkele visuele waarneming plaats, in een relatief defect is nog enige visuele waarneming mogelijk. Naast de hierboven genoemde hemianopsie, zijn er ook nog andere vormen van gezichtsveld defecten: zo is het mogelijk dat iemand niet de helft, maar een kwart van het veld mist. Ook kan er sprake zijn van een “gat” in het gezichtsveld, of kan het defect een verschillende vorm hebben wanneer het per oog afzonderlijk wordt bepaald. Dit laatste is wat verwarrend omdat het dus geen stoornis van de ogen betreft, maar van de hersenen. In figuur 3 worden de meest voorkomende varianten van gezichtsveld defecten getoond. Tevens is te zien hoe het type defect afhankelijk is van de locatie van de hersenbeschadiging. Aan de linkerkant van de figuur staan de hersenen afgebeeld, van bovenaf gezien. De zwarte balkjes geven de plaats van een laesie aan. Rechts in de figuur staan de bijbehorende gezichtsveld defecten. De ‘striate cortex’ in het achterhoofd (aan de onderzijde van de figuur) omvat het primaire visuele gebied van ons brein.
Figuur 3 laat de meest voorkomende varianten zien, maar er zijn nog andere varianten mogelijk van halfzijdige blindheid.
